Bilgisayar oyunlarındaki gig evreni
“The Witcher”ın bilgisayar oyunu da dizisiyle aynı sebeplerden çok ilgi görüyor ve bu alanda kesinlikle yalnız değil. Ona eşlik eden en ilgi çekici örneklerden biri siber punk bir oyun olarak adlandırılan “Citizen Sleeper”. Oyunun baş karakteri bedenini Essen-Arp adlı bir şirkete satmış insan zihnine sahip bir android. Hikâyenin başında androidin Essen-Arp’tan çalıntı bir robot giysisiyle kaçtığını ve bir uzay kolonisine nakledildiğini görüyorsunuz. Bu kolonide kimseyi tanımayan kahramanımızın geçmişte kim olduğuna dair hatırladıkları da sınırlı. Oyuncu döngülerle ilerleyen oyunda zar atarak ne yapacağını belirliyor. Zarın gelişine göre kahraman farklı bir yoldan gidiyor, hırsızlık yapıyor, dövüşüyor ya da arkadaş ediniyor.
Oyunda android çalıştıkça para kazanıyor ve bu parayı yemek ve barınma gibi temel ihtiyaçlarına harcıyor. Androidin çalıştığı işler de hep kısa süreli ve geçici. Yaşadığı her yeni gün iyi bir iş bulma, ihtiyaçlarını ucuza alabilme ve hayatını haysiyetli bir şekilde sürdürme mücadelesi veriyor. Başarılı olup olmaması ise elbette her şeyden çok attığı zarlara bağlı.
“Citizen Sleeper’ı yaratırken Londra’da bir gig çalışanı olarak yaşadığım deneyimden ilham aldım” diyor oyunun tasarımcısı Gareth Damian Martin. Kendisinin eklediği ufak tefek şeyler olduğunu kabul ediyor ancak genel olarak oyunu sıfır saat sözleşmesi konsepti üzerine kurduğunu anlatıyor.
Sıfır saat sözleşmesi Birleşik Krallık’tan dünyaya yayılan bir çalışma biçimi ve gig ekonomisinin gözdelerinden. Sıfır saatli sözleşmelerle çalışanların ne zaman iş alacağı, bu işte ne kadar çalışacağı ve ne kadar para kazanacağı belirsiz. İşverenin istekleri çerçevesinde kurulan bu sözleşmelerde çalışanı koruyan herhangi bir madde yok. İngiltere’nin en büyük işçi sendikalarından Chartered Institue of Personnel and Development (CIPD) yaptığı çalışmada ülke genelinde 1 milyonun üzerinde sıfır saat sözleşmesiyle çalışan insan olduğunu ve bu sözleşmelerin çalışanları sömürmeye açık şartlar içerdiğini söylüyor.
2019 yılında ünlü İrlandalı yönetmen Ken Loach’un “Sorry We Missed You”da sert bir şekilde eleştirdiği sıfır saat sözleşmeleri modern zaman köleliği olarak adlandırılıyor. Bu noktadan baktığınızda bu sözleşmelerle çalışan insanların hayatlarının bedenini bir şirkete satmış androidin uzay kolonisinde verdiği yaşama savaşından farklı olduğunu söylemek mümkün değil. Zaten “Citizen Sleeper”ın tasarımcısı Martin oyunu yaratırken kapitalizmin ve gig ekonomisinin bedenimiz kadar zihinlerimizi de esir aldığını anlatmak istediğini söylüyor.
Gig ekonomisini merkezine alan bir diğer oyun ise 2019 yılında piyasaya çıkan “Death Stranding”. Oyun bir gig ekonomisi çalışanının yaşadıklarını post apokaliptik bir dünyada yaşanan bir macera üzerinden kurgulamış. Diğer oyunlarda olduğu gibi yaşanan durumu semboller ve göndermelerle anlatırken kendince bir çözüm de öneriyor üstelik. Bir kurye olan oyunun baş karakteri Sam doğudan batıya Amerika’nın dört bir yanına dağıttığı paketlerle parçalanmış ülkesini tekrar bir araya getirmeye, bir sosyal ağ yaratıp köprüler kurarak toplumu birleştirmeye çalışıyor. Böylesine bir düzende insanların birbirine yardım ederek, yanındakinden güç alarak ayakta kalabileceğini anlatmaya çalışıyor. Oyun sosyal medya, gig ekonomisi ve iklim krizi gibi günümüz toplumunun hayatına damgasını vurmuş konuları da farklı şekillerde hikâyesine dahil ediyor. Tanınmış bir oyun blogu olan Kotaku oyunu “Death Stranding çok katmanlı bir oyun. Bir yandan baba olmakla ilgili bir hikâye anlatıyor diğer yandan ise gig ekonomisinin her katmanına değinen referanslar içeriyor” sözleriyle özetliyor.
Elbette gig ekonomisinden ilham alan her bilgisayar oyunu bu kadar derin referanslar kullanmıyor. Basit ve net hikâyelerle doğrudan derdini anlatan ya da bu referansları kullanarak eğlenen oyunlar da var. Bir çizgi roman olarak hazırlanan ve Ağustos ayında piyasaya çıkan “Gig Economy Super Villain: Penny Larceney” bunlardan biri. Adını küçük hırsızlık anlamına gelen “petty larceney” tanımından aldığını tahmin ettiğimiz oyunun yaratıcısı Arcade Spirits. Oyunun baş kahramanı sanatçı, kedi hırsızı, büyük bir vurguncu ve gig ekonomisinin tescilli kötülerinden Penny Larceney.
Büyük hayalleri olan genç Penny, “Crimr” adlı uygulamaya girmeye hak kazanarak yaptığı kötülüklerle ismini büyütmeye çalışıyor. Crimr suçlulara şeytani işlerinde yardım etmek isteyen destekçilerin kullandığı bir uygulama. Oyunu oynayanlar Penny’nin “Crimr” aracılığıyla iş alıp büyük bir suçlu olmasına yardım ediyor. “Bu suç ve fesatlık dolu maceraya katılarak bir kedi sahiplenin ya da kapitalizmi tarumar edin” sözleriyle tanıtılan oyun bir “Citizen Sleeper” ya da “Death Stranding” değil elbette. Ancak kendince derdini anlatıyor.
Bütün bu yaratıcı örnekler öyle gösteriyor ki önümüzdeki yıllarda baktığımız her yerde hayatımızı ele geçiren gig ekonomisini görmeye devam edeceğiz. Yaşadığından ilham alan kitleler kitap, yazı, dizi, film ya da bilgisayar oyunları aracılığıyla deneyimlerini bize aktaracak. Bizler de büyülü bir aynada kendimize bakıyormuş gibi takip edeceğiz her birini. İş yerimizin bir bataklık, karanlık ve kasvetli bir kale ya da çok katlı bir plazada yer alması bir şey değiştirmeyecek. Gig ekonomisi tüm olası evrenlerde gelip bizi bulmaya devam edecek.
